«Биирдэ мин куорат арҕаа өттүгэр баар Кэҥкэмэ үрэххэ бултуу сылдьаммын дьабарааскы хаспыт хороонуттан туойунан оҥоһуллубут икки тутаахтаах, үрүҥ чаанньык курдук моһуоннаах былыргы иһити булбутум. Ону Лүүсэ музейыгар көрдөөн ылбыта. Мин нэһилиэктэр былыргы төрүт уустарын оҥороору архивтарга сылдьарым. «Бүтэрдэхпинэ музейгытыгар биэриэм» – диэбиппэр сүрдээҕин үөрбүтэ. Кэлин үлэбин Лүүсэ өлбүтүн кэннэ бүтэрэн, кинини кэриэстээн родословнай таблицаны Чөркөөх музейыгар биэрбитим” – диэн ахтар кэпсээнньит суруйааччы, Боотуруускай улуус сахаларын төрүттэрин үөрэппит, төрүччүлэрин оҥорбут Федот Федотович Захаров. Бу сыл бэс ыйын 15 күнүгэр Ф.Ф.Захаров (1928-2005) төрөөбүтэ 95 сыла буолбута. Онон сибээстээн биһиги музейбытыгар баар киниэхэ сыһыаннаах экспонаты билиһиннэриэхпитин баҕарабыт.

Федот Федотович Таатта оройуонугар II Игидэй нэһилиэгэр (Тааттыыныскай) төрөөбүтэ. Сэбиэскэй Армия кэккэтигэр сулууспалаабыта. Киномеханик үөрэҕин бүтэрэн 1947-57 сс. Ньурба, Чурапчы оройуоннарыгар киномеханигынан үлэлээбитэ. 1963 сыллаахха Киевтааҕы авиационнай институту бүтэрэн баран, пенсияҕа тахсыар диэри, Якутскайдааҕы авиапредприятиеҕа инженерынан үлэлээбитэ. Бастакы айымньыта «Үс хатыҥ» диэн кэпсээнэ 1977 с. «Хотугу сулус» сурунаалга бэчээттэммитэ. Салгыы сахалар төрүттэрин туһунан норуот үһүйээннэригэр, номохторугар, архыып матырыйаалларыгар олоҕурбут историческай романнары, сэһэннэри суруйталаабыта “Ааспыт үйэни анаардахха”, “Кээрэкээн”, “Омоҕой баай”, “Үйэ кирбиитигэр” кинигэлэрэ ааҕааччылар сэҥээриилэрин ылбыта. Саха сирин уонна Россия суруйааччыларын союзтарын чилиэнэ.

Кини музей бастакы директора Людмила Николаевна Григорьеваны кытта доҕордуу этилэр. Онон бу былыргы туой иһити – түппэҕи музейга 1978 сыллаахха бэлэхтиир. Бу иһит размера үрдүгэ 13 см, диаметра 7-8 см., икки кэккэлэһэ тутаахтаах, аттыларыгар кыра дьөлөҕөстөөх, иитэ алдьаммыт. Бу туой иһити түптэх, ол эбэтэр сайылык дьиэ иһин түптэлииргэ кии уган уматаллар эбит. Улаатан эрэр оҕолор, үксүн дьахталлар түптэлииллэр. Кинилэр биир илиилэринэн тутан түптэни дьиэ иһин муннуктарынан кэрийэ сылдьан түптэлииллэр. Иһит ыйааһына ыархан соҕус буолан кыра оҕолор икки илиилэринэн туттунар диэн икки кэккэлэһэ тутаахтаах диэн кэпсиир этнограф Василий Васильевич Попов.

Сахаҕа күөсчүт идэтэ чуолаан дьахтар дьарыгынан буолара. Бу идэни Аан Алахчын Хотун араҥаччылыыр диэн буолар эбит. Күөс охсооччунан көнө  сүрэхтээх, өйдөөх, дьоһуннаах эмэн саастаах дьахталлар уонна эмээхситтэр буолаллара. Эдэр кыргыттары, дьахталлары чугаһаппат этилэр. Бу идэ көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн иһэрэ.

Бэлэмнээтэ Аввакумова С.В.