Сэһэнньит, Саха Республикатын уонна Российскай Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Анастасия Саввична Сыромятникова төрөөбүтэ 110 сааһыгар ананар
Анастасия Саввична Сыромятникова 1915 сыллаахха тохсунньу 24 күнүгэр Тааттаҕа III Байаӄантайга төрөөбүтэ. Төрөөбүт сирэ Алдан өрүс быттыгар сытар Хочо диэн элбэх үтүө дьон үөскээн тахсыбыт өҥ-быйаҥ дойду буолар. Манна уонча ыал, Мекюрдяновтар, Никифоровтар, Балановтар, Сыромятниковтар, туос оҥочону оҥорор Тустуев оҕонньор олорбуттара. “Тарып Саабалаах кыыстара Настаа Сыромятникова үлэһит буолан баран эргэ Томпоҕо олорбута, салгыы куоракка биир дойдулааҕа Ыстапаан Никифоров Дьокуускайга үлэлии олордоҕуна суруксут буолбута” диэн Таатта оройуонугар салайар үлэҕэ өр сылларга үлэлээбит Егор Семенович Никифоров (таайым буолар) Ытык-Күөлгэ олорон миэхэ кэпсээбитэ. Кэлин билбитим, Степан Семенович Никифоров (ийэм Анастасия аҕата Михаил Семенович Никифоров бииргэ төрөөбүт быраата) 1936-1941 сылларга – редактор, 1941-1961 сс. – ДьГИ директора, кинигэ бэлэмнээн таһаарар издательствоҕа барыта 25 сыл устата үлэлээбит эбит.
Хаартыскаҕа: Дьокуускайдааҕы Кинигэ издательствотыгар үлэлиир Степан Семенович Никифоров, аттыгар кини ийэтэ Мария Дмитриевна Никифорова олорор, ортоку -эдэр Анастасия Саввична Сыромятникова турар. Дьокуускай к. 1934с. И.С.Никифорова- Кычкина дьиэтээҕи альбомуттан. Дьокуускай к.
Анастасия Сыромятникова аҕабынан чугас аймахпыт буолар. Аҕам эбэтэ – Балбаара уонна Настаа ийэтэ – Мачыас бииргэ төрөөбүттэр, биллэринэн бииргэ төрөөбүттэр үһүөлэр. Аана диэн кыыс оҕо хаалларан олохтон эрдэ туораабыт эбит. Аанаттан хаалбыт тулаайах кыыһы Майыһыай оҕонньордоох (хос эһэбин Баһылайы “Моисей” диэн ыҥыраллара) иитэ ылбыттар. Өймөкөөҥҥө 30-с сылларга салайар үлэҕэ үлэлээбит, оччотооҕу хаһыакка хоту дойду олоҕун балайда сырдаппыт Яков Васильевич Сивцев диэн уоллара 1933с. өлбүтүн кэннэ кини огдообото кэргэнин куоракка кистээн устунан библиотекарь үөрэҕэр үөрэнэн төннөн иһэр кийиит Александра Крыловаҕа сааһын ситэ илик Маарыйаны ииттэрэ биэрбиттэр, кини улаатан хоту үлэһит бэрдэ, киһи хоһууна Мэхээлэ Дьэкиимэпкэ кэргэн тахсан оҕо-уруу тэниппитэ.
Суруйааччы Анастасия Сыромятникова кыра уолун Емельяны көтөҕөн олорор, бииргэ төрөөбүттэрэ Георгий, Евдокия уонна Ольга Сыромятниковтар. Дьокуускай к.
Саабалаах Мачыас биэс оҕолоро бары үөрэхтээх дьон буолбуттара. Мачыас эмээхсин куоракка киирэн суруйааччы кыыһыгар Настааҕа олорбута. Ольга быраас, Евдокия учуутал идэтин ылбыттара, кинилэр үөрэхтээх дьоҥҥо кэргэн тахсан Ленскэй, Нам оройуоннарыгар оҕо-уруу төрөтөн, үлэлээн-хамсаан олорбуттара. Онтон Георгий Саввич Сыромятников диэн бииргэ төрөөбүт бырааттара тыл үөрэхтээҕэ ученай, биллиилээх литературнай критик, суруйааччы (1976) буолбута.
Н.Е.Мординов – Амма Аччыгыйа 70 сааhын бэлиэтээhин. Суруйааччы аттыгар литературнай критик Г.С.Сыромятников турар. Тохсунньу 27 к. 1976 сыл
Георгий Саввич Сыромятников кэргэнэ Розалия Парфеновналыын ( аатырар ырыаһыт Александр Самсонов эдьиийэ) Тааттаҕа суруйааччы Н.Д.Неустроев үбүлүөйүгэр 1985 сыл күһүнүгэр Уус-Тааттаҕа ааһан иһэн биһиэхэ Чөркөөххө хонон ааспыттара. Чөркөөх музейын сэбиэдиссэйэ Григорьева Людмила Николаевна “аймахтаргыт куораттан иһэллэр” диэн биллэрбитэ, ыалдьыттарбытын хойуу сэлиэйдээх куобах миинэ өрөн көрсүбүппүт. Дядя Георгий “оо, дойдум аһа” диэн куобахпытыгар олус үөрбүтэ, саҥа суруйааччы Ностуруойапка анаан таһаарбыт буруолуу сылдьар кинигэни эдэр ыалга анаан суруйан бэлэхтээбит дьоро киэһэбитигэр кэргэнэ, күп-күөх харахтаах тетя Розалия улахан уол оҕобутун оһох иннигэр көтөҕөн олорон нууччалыы ырыалары ыллаабытын ахта саныыбын, кэлин кинилэр куоракка дьиэлэригэр анаан ыҥыран чэйдэтэн-маанылаан тураллар. Анастасия Сыромятникова уонна Розалия Самсонова – Сыромятникова биһиги эдэр ыал уруубут малааһыныгар 1984с. олунньу ый 4 күнүгэр таһырдьа 50 кыраадыс тымныы турдаҕына Аллараа-Бэстээхтэн 3 эрэ буолан саҥа ПАЗ автобуһунан айаннаан кэлэн алгыстарын анаабыттара билигин кэпсэлгэ сылдьар. Кинилэри арыаллаан кэлбит суруйааччы улахан кыыһа, оччолорго куоракка архыыпка үлэлиир Полина Спиридоновна Иванова күлэн-үөрэн бу курдук ахтыбыта, сыбаайбаҕа диэн куораттан Бэстээххэ тахсан вокзалга тиийбиттэр, тымныынан сибээстээн биир да автобус барбат диэн биллэрбиттэр, онуоха ыксаан Чөркөөх музейыгар суруйааччылары илдьэ баран иһэбин диэн ийэтин суруйааччы удостоврениетын көрдөрбүт уонна окошкаҕа олорор эдэр нуучча кыыһыгар “и писательница Ахматова” диэбит, кыыс өс киирбэх өҥөйөн көрбүт уонна начальствотыгар сүүрбүт. Утаакы буолбатах саҥа, сып-сылаас автобус кэлэн кинилэри олордон баран ыраах Таатта диэки айанныы турбуттар.
Онтон улахан уоллара Петр Саввич Сыромятников туһунан аан бастаан аҕабыттан истэн турабын. Аҕам кимиэхэ даҕаны улаханнык көрдөрө илик хаһыакка сууламмыт хаартысканы хостоон таһаарбыта. Суруналыыс идэлээх биир дойдулаахпыт Дмитрий Петрович Григорьев аҕабар бэлэхтииригэр: – Бырааттыы дьон хорсун хоодуот дьон этилэр, умнумаҥ, – диэбит.
Бу күннэргэ Анастасия Сыромятникова убайын Петр Саввич Сыромятников кэриэһигэр суруйбут “Ыраах алааска” диэн сэһэнин булан аахтым. Суруйааччы быйылгы үбүлүөйдээх тэрээһинигэр суруйааччы балта Ольга Саввична Сыромятникова 1968 с. Томпо оройуонун “Кыһыл знамя” хаһыатыгар “20-с сыллар комсомолецтара” диэн ааттаан суруйбут ыстатыйатын төрөппүт уола, физик идэлээх техническай наука доктора Савва Николаевич Попов ийэлэрин докумуоннарын сэргэ Томпо оройуонугар А.С. Сыромятникова аатынан Арыы-Толоон оскуолатын музейыгар бэйэтин уонна өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр үлэлээх-хамнастаах учуутал идэлээх быраатын Валерий Николаевич Поповтар дьиэ кэргэттэрин аатыттан бэлэхтээтэ. Онон саҥа олох актыбыыһын дьылҕатын үөрэтэр эбии матырыйаал көһүннэ диэн үөрэбит.
Мөҥкөҕө ыһыах кэмигэр Баһылай Сивцев – Майыһыай оҕонньор маҥан таҥастаах кытыыга турар. Аллараа оҕолор ортолоругар аҕам Яков Сивцев, ийэм Анастасия Никифорова олороллор. Сэрии кэннинээҕи хаартыска
Аҕабыт Дьаакып эрдэ тулаайах хаалбыта, кини сэрии сут кураан сылларыгар чугас аймахтара хоргуйан өлбүттэрин, эбэтэ Балбаара, эһэтэ Баһылай оҕонньор аччыктаан сытынан кэбиспит кэмнэригэр уолу аһынан ыаллара эмээхсин, Өймөкөөнтөн төрүттээх Хапсыын Өлөөнөтө ынах ыыр кэмигэр куруускаҕа кутан иһэрдэн тыыннаах хаалбытын, кэлин ас-таҥас кэлэн дьоно сыыйа туран кэлбиттэрин туһунан дьылҕатыгар махтанан кэпсээбитэ. Тулаайах оҕо оччолорго ас-таҥас тиийбэтиттэн ситэ үөрэммэккэ хаалбыта. Аҕам уончалааҕар 1943 с. “Чапаев” холкуоска малатыылкаҕа бурдук астааһыныгар үлэтин саҕалаабыта. Кэлин үлэһит буолан куоракка киирдэҕинэ Настаалаахха куруук түһэрэ. Оччолорго Анастасия Саввичналаах элбэх оҕолоох, иитимньилэрдээх мас дьиэҕэ симиллэн олорор кэмнэрэ эбит. Кэргэнэ Спиридон Ксефонтович Дмитриев Үөһээ-Бүлүү Далырыттан ийэтэ кэлэн кинилэргэ олорон Мачыас эмээхсинниин оҕо-уруу көрсөн көмөлөрө баһаам буолар эбит. Историк идэлээх С.К.Дмитриев саха норуотун суругун-бичигин устуоруйатын үөрэппит учуонай (1963), СГУ доцена этэ.
Аҕабыт, байанайдаах булчут Дьаакып олоҕун кэпсээнинэн оҕолоро 2015с. “Сир бэйэтэ араҥаччылыыр” кинигэ бэлэмнээн таһаарбыппыт. Манна Анастасия Саввична Сыромятникова туһунан кэпсээбитин уларыппакка киллэрэбин:
“Мин 1953-1954 сыллардаахха сайын куоракка киирбитим. Сэргэлээххэ Настаалаах сайыҥҥы дьиэлэригэр биир күн Настаа оҕонньорго бардым диэтэ, ханнык оҕонньорго диэн ыйытааччы буоллум. Күннүк Уурастыырапка диэтэ. Мин барсабын дуо диэн барыстым. Чугас олорор эбит. Тиийбиппитигэр оҕонньор манна баар диэтилэр. Настаа киирэн дорооболоһон кэпсэтэн баран быраатым уол диэн миигин билиһиннэрдэ. Дьонум бэйэлэрин, дьон үлэтин ырыталлар. Балыктаан кэлбит быһыылаах, 2 үтэһэ мунду үөлэ-буһара сылдьар этэ. Түөрт атахтаах төгүрүк остуол, талах олоппос көстөр. Оҕонньор киэн баҕайы маҥан ыстааннаах, ырбаахылаах, курдана сылдьар, оноо этэрбэстээх, ону тиэрбитэ кыһыаҕа көстө сылдьар, былыр оҕонньотторго көрөр этим, кыл сэлээппэлээх, онтукатын ыйаан туруорар, дэйбиирдээх. Дьиэтэ туос түннүктээх, муостатын өйдөөбөппүн.
Кэпсэхпэхтээн олордулар. Онтон туран оҕонньор ыалдьыттарын күндүлээтэ, чорооннорго быырпах кутуталаан биэрдэ. Охсуһуннаран баран истибит. Настаа үтүө сайыны, айымньылаах үлэни баҕарда. Күннүк Уурастыырап туран саха олоҥхото, ырыата – тойуга тилиннэ, саха тылын-өһүн чөчөгөйө олоҥхоҕо баар, ол иһин балай эмэ сырабын биэрдим, суруйдум, арыйан көрүөхтэрэ, саныахтара диэтэ.
Кымыспытын истибит, ол кэннэ Күннүк Уурастыырап үөлбүт мундутун биир-биир амсайдыбыт, ол олорон дьээбэлэниэх санаам киирдэ: “Бу үлүгүрдээх эмис-тот сирэйдээх – харахтаах киһи аһын-үөлүн кэмчитэ бэрт эбит,”- диэн баран быырпаҕын өҥөйөн көрдүм.
- Хор, да, бу уолун эҕэлээх эбит ээ, – диэтэ Настааҕа, үөһүн тартаран ааттаахтык күллэ, саҥа аллайан үөрдэ-көттө. Ол кэннэ, хор да, бу уолга олоҥхолоон иһитиннэриим эрэ диэн олоппоһун ойуччу тардан уурда, олоҥхоһут киһи быһыытынан оллооҥноон олорон быһа тардан олоҥхолоон киирэн барда: Айылҕа арыллан көстөргө дылы гынна, көтөрө-сүүрэрэ барыта кэлэргэ дылы гынна. Дьиҥ дууһатынан олоҥхолуур эбит этэ, сирэйэ-хараҕа уларыйан иһэр эбит этэ.
Кэлэн иһэн ити аата оҕонньор хайдах буола олороруй диэн ыйытабын. Настаа саха былыргы олоҕун көрдөрөр кини ордон сылдьар диэтэ, киниэхэ элбэх ыалдьыт сылдьар диэн эбэн эттэ. Күннүк Уурастыырап дьиҥнээх ийэ олоҥхоһут эбит. Улуу киһи сөпкө бөлүһүөктээбит эбит, кырдьык, олоҥхо аан дойдуга билиннэ.”
Суруйааччы Анастасия Сыромятникова дойдутун дьоно Мөҥкөҕө 60 сыллардаахха. Геолог идэлээх Гаврил Ефимов хаартыскаҕа түһэриитэ (бэйэтэ үөһээттэн иккис эрээккэ кытыыга турар)
Биһиги кыра эрдэхпитинэ Мөҥкө диэн Улукуччу үрэхтээх, уһун сыһыылардаах, хатыҥ чараҥнардаах, дьэдьэннээх халдьаайылаах уонтан тахса ыал олорор учаастагар олорор кэммитигэр аймахтарбыт куораттан сынньана тахсаллар этэ. Аҕабыт Настаалаах куораттан борохуотунан айаннаан кэллэхтэринэ «Аны санаатахха, барыта анаабыт курдук буолара, илим балыга быстыбат этэ, оччолорго уларга тиийэ бултуйар этим, онтон ийэҕит Настаа ыраас түргэн туттуута, асчыта бэйэтин гиэнэ буоллаҕа» диэн кэпсээбитэ.
Мин уончалаахпар Настааны көрсөөрү дьон бөҕө мустубутун өйдүүбүн. Сөтөй диэн ыалбыт киһи маҥан ырбаахы кэтэн кэлбитэ, “Баһылайбыт маанымсыйан кэлбит” диэн күлсүү-салсыы буолбута. Анастасия Саввична Сөтөй хайдах олорорун, от-мас туһунан ыйыталаспыта, кэргэнин Аанатын туоһуласпыта, боростуой тыа киһитин кытары лоп бааччы кэпсэтэр эбит этэ. Суруйааччы киһиэхэ аҕыйах хонукка сынньана тахсан дойдутун дьонун көрсөн кэпсэтии, айылҕа кэрэ кэмин көрөн үөрүү киниэхэ күүһү-уоҕу угар буоллаҕа.
Ольга Сыромятникова (быраас идэлээх) убайа Сэмэн Сивцевы уонна эдьиийэ Марыынаны кытары Мөҥкөҕө 60-70-с сылларга. Я.Д.Сивцев дьиэтээҕи альбомуттан
Онтон суруйааччы балта Ольга Саввична Мөҥкөҕө эргэ дьиэбитигэр олорон барыбытыгар бэйэтэ куораттан таһаарбыт сиидэһинэн таҥас тигэн кэтэрдэр этэ, онтон кыһыныгар араас өҥнөөх атлас, солко ньиэнтэтигэр тиийэ араас оҕо таҥаһын уган баһыылкалаан ыытар үгэстээҕэ. Евдокия Саввична учуутал киһи дьоһуннук ийэбинээн кирилиэскэ олорон тугу эрэ кэпсэтэр этилэр. Эдьийдии-балыстыы дьон от үлэтин быыһыгар сир астаан дойдуларын дьордьуматын илдьэ бараллара. Ийэбитин Настааны күнү кытары сырсан эрдэһитин, чэнчис туттуулаах туруу үлэһитин, астаабыт аһа-үөлэ минньигэһин хайҕыыллара, махтанар этилэр.
Ийэбит 1934 сыллаахха от ыйыгар Хочоҕо холхуостаах дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтүгэр суруксут Анастасия Сыромятникова аатын биэрбиттэр. Ийэбит ити түбэлтэни куруук киэн тутта кэпсиир этэ, кыра кыыһын Настаа диэн сүрэхтээбитэ, билигин учуутал идэлээх балтым Анастасия Яковлевна Тарабукина айымньылаахтык үлэлии сылдьар, кини дьиэ кэргэнэ Томпо улууһун бастыҥ үлэлээх “Педагогическай дьиэ кэргэн –2023” куонкурус кыайыылаахтара буолбуттара. Онон биһиги аймахха Настаа аата ааттана турар, эдэр араас бастыҥ идэлээх Настаалар элбээн тахсан иһэллэрэ үөрдэр.
Мин үрдүк үөрэххэ туттарсар сылбар аҕабыт бииргэ төрөөбүт быраата, Нам улууһугар тыа хаһаайыстыбатын үлэтигэр Г.И.Чиряев тус сорудаҕын толорон таһаарыылаахтык үлэлээбит ученай – агроном идэлээх убайым Дмитрий Дмитриевич Сивцев дойдутугар ыһыахха тахса сылдьан устунан миигин куоракка киллэрэн Анастасия Саввичналаахха Сэргэлээххэ даачаларыгар илдьэн олохтообута.
Биир күн Саввична оҕуруотугар сыыс оту ыраастыы сылдьар эбит, тиийэн көмөлөстүм, арай “ыллыым ээ, ыллыым, айаҕым иһигэр, аргыый аҕай ыллыым ээ” диэн саҥа таһааран этэрин истэн тохтоон иһиллээн турбуппун өйдүүбүн. Оччолорго, ити строкалар Алампа тыллара буолалларын хантан билиэмий.
Дьокуускай таһыгар Сэргэлээххэ Анастасия Сыромятникова даачатыгар дьиэтин таһыгар скульптор Василий Сивцев эдьиийэ, суруйааччы кыыһа, суруналыыс Надежда Дмитриевалыын. 2014с.
Настаалаах Испиридиэн дьиэлэригэр-уоттарыгар сахалыы кэпсэтэллэрэ, иккиэн суруксут дьон үлэлиир остуоллара маҥан сабыылаах, олус бэрээдэктээх буолар эбит этэ. Настаа даачатын үөһээ этээһигэр оробуочай хоһугар машинкаҕа охсон бэчээттээн айымньыларын суруйар тыаһа ураты тыыны биэрэр эбит этэ. Манна көрбүтүм айар үлэ уйатын диэн бииргэ төрөөбүт быраатым художник-скульптор идэлээх Василий Сивцев – Отур Силис бэлиэтээн турар, кини суруйааччы эдьиийин сабыдыалынан билигин ыраах Красноярскай куоракка айар үлэ абылаҥыгар ылларан айымньылаахтык үлэлии –хамсыы олорор.
Сынньана таарыйа Саввична саха аһын хото астыыра, быырпаҕа быстыбат этэ, килиэбинэн квас оҥорор эбит этэ. Киэһэлик оҕолоро куоракка үлэлээн бүтэн кэлэн дэлэй астаах остуолга олорон кэпсэтэр тиэмэлэрэ киэҥ, күннээҕинэн буолбакка история, литература, музыка тула буолара, ардыгар иһирдьэ хос түгэҕэр турар фортепианоҕа ким эрэ оонньуура, сайыҥҥы үрүҥ түүннэргэ саахыматка оонньууллара. Дьээдэ Испиридиэн араадьыйатын илиититтэн араарбат үгэстээҕэ. Кинилэр билиилэрин-көрүүлэрин сөҕөр этим. Сэргэлээххэ аттыларыгар суруйааччы Сергей Васильев, чугас художник Лев Габышевтаах олорор этилэр.
Анастасия Сыромятникова суруйааччы доҕотторунаан. 1972 сыл
Дьонум аах сыһыаран кыһынын Петр Алексеев уулуссаҕа олорор дьиэлэригэр студенныыр сылларбыттан элбэхтик сылдьар-хонор идэлэммитим. Саввична кэллэхпинэ үөрэ-көтө көрсөрө, куруук суруксуттуу олорор буолара. Киниэхэ баар кэммэр суруйааччы Валентина Гаврильева кэлбитин өйдүүбүн, аһынар-сүбэлиир этэ. Саввична телефонунан Дуся диэн тыл үөрэхтээҕэ Евдокия Коркинаны, Ганя диэн артыыс, суруйааччы Гаврил Колесовы, Георгий диэн суруйааччы Георгий Борисовы, Ньукулай диэн Амма Аччыгыйы, онтон да атыттары кытары кэпсэтэр этэ. Биирдэ суруйааччылар мунньахтарыттан кэлэн баран ” дьэ чиккэйии да чиккэйии” диэбитин өйдүүбүн. Аһыы олорон мунньахха кимнээх баалларый диэн ыйытааччы буоллум. Онуоха бары бааллар, онтон эбэн Суорун Омоллоон Надябын хайҕаата диэбитэ. Биирдэ Тааттаттан киирбиппэр Амма Аччыгыйа кэриэс аһын – мин саламааппын сиэн барда дии тоһуйда. “Ньукулаай, ханна баарый мичээриҥ…” диэтим, олус да үчүгэй мичээрдээх киһи этэ Амма Аччыгыйа диэн баран үөһэ тыыммыта. Суруйааччы доҕотторун куруук ахтар-саныыр этэ.
Суруйааччы Анастасия Саввична Сыромятникова 80 сааһын бэлиэтиир тэрээһинигэр аймахтарын барыларын ыҥырбыта. Аҕабыт Яков Дмитриевич Сивцев анаан-минээн айаннаан кэлэн суруйааччылары тутан олорон көрөн–истэн астыммыта. Дьокуускай к. 1995с.Тохсунньу ый.
Түмүкпэр, Анастасия Сыромятникова суруйааччы буолбут дьылҕатын саҥа олоххо үктэнэн баран дьахтар киһи барытыгар тиийэн сылдьыахпын, кыттыһыахпын баҕарар этим, дьикти баҕайы буолбат дуо диэн бэрт судургутук миэхэ быһаарбыта. Суруйааччы аартыгар киллэрбит “Хопто” кэпсээнин геройун прототиба – бэйэтэ, эдэр Настаа кыыс буоларын бэйэтэ миэхэ кэпсээн турар. Кэпсээн кыракый геройа – Митээ уол хайдах курдук олоххо тардыһарый?! Кырдьык, дьахтар киһи, Алампа тылынан эттэххэ, аргыый аҕай ыллаан биллиилээх сэһэнньит, суруйааччы буолбута – кини дьоло. Саабысна суруйааччылар Иэйэхсиппит этэ диэн Күннүк Уурастыырап эппиттээх. Москваҕа суруйааччыны кытары литературнай кууруска бииргэ үөрэммит Сэмэн Руфов оччолорго Анастасия Саввична тула литературнай салон курдук буолара диэн бэрт иһирэхтик ахтан туран суруйааччылар убаастаан Саабыс диэн ыҥырарбыт диэн эппитэ.
2005 с. Дойдутун дьоно туруорсаннар суруйааччы Анастасия Саввична Сыромятникова аата төрөөбүт нэһилиэгэр Арыы-Толоон оскуолатыгар иҥэриллибитэ. Суруйааччы таптыыр идэ – дьол диэн этэрэ, ыччат дьону талбыт бастыҥ идэҕитин сайыннаран дойдугутугар туһалаах дьон буоларгытыгар баҕарабын, биир дойдулааххыт, суруйааччы Анастасия Сыромятникова аатын үрдүктүк тутан ааттата туруҥ диэн ыҥырабын.
Изабелла Сивцева-Жерготова. Таатта.
Хаартыскалары аймахтар альбомнарыттан уонна Чөркөөх музейын фондатыттан киллэрдим. 2025 с. тохсунньу ый.