ГБУ РС(Я) «Якутский государственный объединенный музей
истории и культуры народов Севера им. Ем. Ярославского»
ГБУ РС(Я) «Якутский музей»
Лука Турнин бастакы хомуhун Таатта Баайаҕатыгар Охонооhой уус оӊорбута
30 ноября 2021, 17:29

Лука Турнин Таатта Тыараhатыгар 1917 с. олунньу 13 күнүгэр төрөөбүтэ. Бииргэ төрөөбүттэр 14 этилэр. Хомуска эдьиийдэрэ үөрэппиттэр. Оҕо сааhа Тыараhаҕа ааспыта. 1936 с. Дьокуускайга уус-уран самодеятельность салайааччыларын бэлэмниир курска үөрэммитэ.

Москваҕа 1948 с. тыа сирин Бүтүн Россиятааҕы уус-уран самодеятельноhы бастакы көрүүгэ Сивцев Д.К.-Суорун Омоллоон салайааччылаах 10 киhилээх делегацияны кытары тиийэн Союзтар дьиэлэрин колоннай саалатыгар хомуhун тыаhын иhитиннэрбитэ. Оччотооҕу правительство дьоно ложеҕа туран  «браво» дии-дии таhыммыттара үhү. Онно кини бастакы чараас пластинкаларын таhаартарбыта.

Л.Н.Турнин республикаҕа аан бастаан Тааттаҕа 28 киhилээх хомусчуттар ансаамбылларын тэрийэн 1957с. Москваҕа баран Саха сирин декадатыгар кыттан кэлбиттэрэ. Кини культура сайдыытыгар үтүө  суобастаахтык өр сыл таhаарыылаахтык үлэлээбитэ сыаналанан 1958с. Үлэ Кыhыл Знамята орденынан наҕараадаламмыта. 1964с. Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэhитэ буолбута.

Лука Турнин 1948 с. Москва

1962с. «Музыкальная жизнь» сурунаалга  саха биллиилээх хомусчута Лука Турнин туhунан суруйбуттар. Ол кэмнэргэ сахалар Москваҕа ВДНХ-ҕа норуоттар ситиhиилэрин көрдөрөр быыстапкаҕа тиийбиттэр. Арай пааркаҕа киирэн иhэн көрдөхтөрүнэ улахан плакатка Лука Турнин хомуска оонньуу турарын уруhуйдаабыттар эбитэ үhү. Уопсайа 5 төгүл Москваҕа бара сылдьыбыт.

Кини Тааттанан, Томпонон, Уус-Алданынан, Верхоянскайынан, Уус-Дьааӊынан үлэлээн хомуhу киэӊник пропагандалаабыта. Ол сылдьан Томпоҕо  табаhыттары мунньан hээдьэҕэ күрэх тэрийэр идэлээх эбит. Сороҕор ойууттары мунньан кыырдарара үhү.

Кэргэнэ Варвара Афанасьевна Попова Таатта Баайаҕатыттан төрүттээх. Айылҕаттан талааннаах киhиэхэ кэргэнэ Варвара Афанасьевна улахан көмөнү оӊорбута. Кини холку, үтүө майгыннаах, минньигэс астаах оҕолорун тустарыгар кыhаллан үлэтин быыhыгар ас бөҕөтүн астаан, дьон бөҕөнү аhатара. Кэргэнин таӊаhын-сабын бэйэтэ тигэр этэ.  Дьиэлэрэ кулууп курдук буолар этэ. Биир кэм ырыа-тойук, үӊкүү, бэлэмнэнии буолара.

Варвара Афанасьевна уонна Лука Николаевич уолаттарынаан

Лука Турнин  бастакы хомуhун кэргэнин аҕата Попов Афанасий Семенович – Охонооhой уус,  тимир-мас ууhа оӊорон биэрбит эбит.  Кэргэнэ Варвара кыра сылдьан аҕатыгар күөччүтүнэн сылдьыбыт. Кинилэр олорор алаастарыгар куруук олоӊхоhуттар, кэпсээнньиттэр,  быраастар,  артыыстар уонна оччотооҕу сэбиэскэй кэмнэргэ араас дьоннор мунньустан олоӊхолууллар, кэпсэтэллэр эбит.  Охонооhой уус олоӊхолуура эбитэ үhү.

Л.Н.Турнин төрөппүт кыыhа  Соломонова И.Л. 2012с.  ахтыытыттан быhа тардыы киирдэ.  Тыараhаҕа Л.Н.Турнин аатынан музейы  тэрийсибит кыраайы үөрэтээччи С.Н.Собакинаҕа уонна Тааттатааҕы норуот айымньытын дьиэтин салайааччытыгар М.Г.Егороваҕа матырыйаалынан көмөлөспүттэригэр махтанабыт.

Бэлэмнээтэ Изабелла Жерготова