Ааспыт алдьархайдаах сэриигэ музей 3 үлэһитэ фроҥҥа барбыта. Олус ыарахан кэм да буоллар, музей сабыллыбакка үлэлээбитэ. Фронтовиктар тустарынан быыстапка тэрийэрэ. Музей сэрии кэмигэр үлэтин туһунан, кэлин биллиилээх краевед, музеевед буолбут С.Н. Сизых СГУ бүтэрэригэр дипломнай үлэни суруйбута, Кыайыы 65 сылыгар “Якутский музей” альманах 3-үс нүөмэригэр бэчээттээн турабыт.
Сэрии кэнниттэн музейга сэрии кыттыылаахтара үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэрэ. Василий Иванович Капитонов художнигынан балачча уһуннук үлэлээбитэ. Австрияҕа тиийэ сэриилэспит Кыһыл Сулус орденнаах артиллерист Алексей Ильич Сосин Ем. Ярославскай мемориальнай музейын бастакы сэбиэдиссэйинэн үлэлээбиттэрэ. Өр сыл музейга залы көрөөччүлэринэн үтүө суобастаахтык байыаннай повар, сержант Берлины ылыы кыттыылааҕа Мария Афанасьевна Слепцова, сэрии кыттыылааҕа Анна Васильевна Жирохова үлэлээбиттэрэ. Сэрии кэнниттэн үлэ, тыыл үгүс ветераннара үлэлээбиттэрэ, үгүстэрэ сэрии кэмигэр килбиэннээх үлэлэрин иһин Сталин төбөлөөх киэн туттар мэтээлинэн наҕараадаламмыт ытык дьон этилэрэ. Бүгүн Пелагея Ивановна Говорованы, Татьяна Семеновна Свинобоеваны, Парасковья Дмитрьевна Андросованы, Екатерина Ивановна Березкинаны уо.д.а. махтана ахтабын. Сэрии ыарахан сылларыгар музейы салайбыт РСФСР уонна Саха АССР култуураларын үтүөлээх үлэһитэ Мария Васильевна эмиэ итинник мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

1980-с сыллартан музейга столярынан, сэрии ветерана Дмитрий Семенович Михайлов үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Бу быйыл Улуу Кыайыы 75 сылыгар 95 хаарыгар үктэммит ытык кырдьаҕас 1925 сыллаахха алтынньы 8 күнүгэр II Тыыллыма нэһилиэгэр Ороссулуодаҕа күн сирин көрбүтэ. 18 сааһын саҥа туолбут уолу 1943 с. сэриигэ ыҥырбыттара, сэриилэһэ-сэриилэһэ Польшаҕа тиийбитэ, эдэр уолу танкист үөрэҕэр ыытан, саҥа таанкалары боруобалыыр (испытатель) чааска сулууспалаабыта, дойдуну биир гына сылдьыбыта, Харьков куоракка уһуннук саҥа таанкалары үөрэппитэ, айааһаабыта. 1947 с. төрөөбүт дойдутугур кэлбитэ, онтон ыла пенсияҕа тахсыар дылы харыс да халбарыйбакка колхозка, кэлин Ленин аатынан бастыҥ совхозка биригэдьиирдээбитэ, управляющайдаабыта. Сахалар сиэрдэринэн, Миитэрэй сэмэй киһи, мээнэ кэпсии сылдьыбат үгэстээх. Кыайыы 70 сылыгар 90 сааһыттан лаппа тахсыбыт саллаакка куорат ветераннарын колонналарыгар Кыайыы былааҕын күөрэччи тутар чиэс тикстибитэ, үгүс сыл кэнниттэн саллаат таҥаһын кэппитэ. Миитэрэй уһанарын тохтоппута олох аҕыйах сыл буолла. Музейга 50 табуретка оҥорон биэрбитэ, араас мероприятиеларга тутталларыгар. Тэлгэһэтигэр кэргэнинээн агроном үөрэхтээх Дарья Васильевналыын оҕуруот аһын арааһын өлгөмнүк үүннэрэллэр, оҕолорун, сиэннэрин, сибиэһэй аһынан хааччыйаллар.
Кырдьаҕас саллаат Улуу Кыайыы 75 сылын сэргэхтик көрсөр.
Саха музейа Улуу Кыайыыны саха саллааттарын хорсун быһыыларын, саха норуота тыылга Кыайыыны уһансыбыт көрдөрөн кэллэ, сэрии туһунан, араас матырыйааллары хомуйан, үөрэтэн бу үлэтигэр туттар. Сэбиэскэй Союз Геройдарын Ф.К. Попов, Ф.М. Охлопков, Н.Н. Чусовской, Н.А. Кондаков уо.д.а. наҕараадалара, докумуоннара, тус маллара-саллара музейга кичэллээхтик уурулла сыталлар. Музей кэлэр да өртүгэр саха норуотун сэриигэ, сэрии кэмигэр көрдөрөр хорсун быһыытын ыччаттарга, дьоҥҥо-сэргэҕэ көрдөрө-кэпсии туруоҕа.

Егор Шишигин,
Саха музейын сүрүн научнай үлэһитэ,
СӨ уонна РФ култуураларын үтүөлээх үлэһитэ,
Хотугу форум Академиятын Академига,
Духуобунас Академиятын Бочуоттаах Академига